Bilgi Rehberi

Bedelsiz ihracat konusundaki yasal düzenlemeler Ticaret Bakanlığı tarafından yapılır.

a) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri,

b) Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları,

c) Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye'de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar, 

d) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,

e) Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar,

f) Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri.

Gümrük işlemlerinizi yaparken ilk olarak gümrük idaresine bir bildirimi yaptıktan sonra, gümrük idaresi yaptığınız gümrük beyanının doğruluğunu kontrol edecek; gerek görmesi halinde eşyanızı muayene edecektir.

a) Verdiğiniz gümrük beyannamesi ile ilgili ve beyannameye eklediğiniz belgeleri kontrol edebilirler. Bu kapsamda, gümrük beyannamesinin içerdiği bilgilerin doğruluğunu araştırmak amacıyla sizden başka belgeler vermenizi de isteyebilirler.

b) Eşyanızı muayene edebilir; ayrıntılı muayene veya laboratuvar tahlili amacıyla numune alabilirler. 

Gümrük mevzuat uygulanırken, gümrük beyannamesi kapsamındaki eşyanın muayene edilmesi halinde bu muayenenin sonuçları; muayene edilmemesi halinde ise beyannamede yer alan bilgiler esas alınır.

Gümrük beyanı nasıl kontrol edilir?

Gümrük beyanınızın nasıl ve hangi memur tarafından kontrol edileceği, gümrük idarelerinde kullanılan bilgisayar sistemi olan BİLGE yazılımı tarafından ve Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan risk analizine göre belirlenir. 

Gümrük beyanınız gümrük idaresi tarafından dört şekilde kontrol edilir:

Gümrük beyanınız gümrük idaresi tarafından dört şekilde kontrol edilir:

1. Kırmızı Hat Kontrolü: Hem gümrük beyanı ve ekli belgeler kontrol edilir, hem de eşyanın fiziki muayenesi yapılır.

2. Sarı Hat Kontrolü:  Yalnızca eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi ve ekli belgelerin doğruluğu ve birbiriyle uygunluğu kontrol edilir. Eşyanın fiziki muayenesine gerek görülmez.

3. Mavi Hat Kontrolü: Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına veya Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen onaylanmış kişi statüsüne sahip olan kişilere uygulanan kontrol türüdür. Mavi hatta kontrol edilen eşya, belge kontrolüne veya fiziki muayeneye tabi tutulmaz. Mavi hat kontrolüyle ithal edilen eşyaya ait beyanın kontrolü ve gerek görüldüğü hallerde eşyanın muayenesi eşyanın sahibine teslim edilmesinden sonra yapılır.

4. Yeşil Hat Kontrolü: Gümrük beyanı kapsamındaki eşya belge kontrolüne veya fiziki muayeneye tabi tutulmaz.

Beyanın kontrolü sonucunda ne yapılır?

Gümrük beyanınızın kontrolü sonucunda gümrük idaresi beyanınızda yer alan bilgilerin doğru olduğunu belirleyebileceği gibi, beyanınızda yer alan bilgilerden farklı sonuçlara ulaşabilir.

Gümrük beyanının kontrolü ve eşyanın muayenesi sonucunda, beyanın doğru olduğunun anlaşılması halinde eşya sahibine teslim edilir. Ancak, eşyanın teslim edilebilmesi için:

- Varsa gümrük vergilerinin ödenmesi ya da teminata bağlanması; 

- Varsa eşyanın tabi tutulduğu gümrük rejiminin gerektirdiği şartların yerine getirilmesi;

- Eşyanın yasaklayıcı veya kısıtlayıcı önlemlere tabi olmaması gereklidir.

Beyanın kontrolü ve eşyanın muayenesi sonucunda, gümrük idaresi tarafından, gümrük beyanında yer alan bilgilerin doğru olmadığı anlaşılabilir veya beyanda yer alan bilgilerden farklı sonuçlara ulaşılabilir.

Bu durumda, belirlenen farklılığın niteliğine göre değişen ve gümrük mevzuatı ile belirlenen farklı şekillerde işlem yapılır. 

Beyanın kontrolü ve eşyanın muayenesi sonucunda belirlenen bazı farklılıklarda, ödenmesi gereken vergilerde bir değişiklik olmaz veya bir para cezası uygulanmaz.

Ancak, bazı farklılıklarda, ödenmesi gereken vergilere ilave olarak vergi alınması veya gümrük mevzuatı uyarınca para cezası uygulanması gerekebilir.

Gümrük beyanı ile beyanın kontrolü ve eşyanın muayenesi arasında oluşan farklılıklar, belirli durumlarda, kaçakçılıkla mücadele mevzuatı uyarınca işlem yapılmasını gerektirebilir.

Beyanın kontrolü ve eşyanın muayenesi, ithalat işlemlerinde eşyanın Türkiye’ye ithaline izin verilmemesi sonucunu doğurabilir. Bu noktada, Türkiye’ye ithal edilen eşyanın yalnızca gümrük idaresi tarafından değil, diğer kurumlar tarafından da belirli kontrollere tabi tutulduğunu hatırlatmak isteriz.

Gümrük mevzuatına göre, gümrük beyanınınız eşya size teslim edildikten sonra da kontrol edilebilir. Bu kontroller eşyanın gümrük işlemleri sırasında veya gümrük işlemlerinden sonra yapılan ticari işlemler sırasında düzenlenen ticari belge ve veriler üzerinden yapılmaktadır. Bu kontroller kapsamında, mümkün olması halinde, eşya muayene de edilmektedir.

Sınai Mülkiyet Hakları patentler ve faydalı modeller, markalar, tasarımlar, coğrafi işaretler, entegre devrelerin topoğrafyaları gibi buluşları, yeni tasarımları ve özgün çalışmaları kapsar.

Fikri Haklar ise edebiyat, müzik, sanat ürünleri ve görsel-işitsel ürünler, filmler, bilgisayar program ve yazılımları gibi bir eser üzerinde sahip olunabilecek maddi ve manevi hakları ve komşu haklarını ifade etmektedir.

Fikri ve sınai haklarla ilgili başlıca kavramlar şunlardır:

Marka: Belirli bir mal ve hizmeti diğerlerinden ayıran işaret.

Patent ve Faydalı Model: Bir buluşun üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını veya ithal edilmesini engelleyerek buluşun sahibine tanınan tekel hakkı.

Coğrafi İşaret: “Malatya Kayısısı”, “Çorum Leblebisi” gibi belirli bir bölgeden kaynaklanan ya da belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle bu bölge ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaret.

Gümrüklerde fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına dair bir yasal düzenleme var mıdır?

Fikri ve sınai mülkiyet haklarının gümrüklerde korunmasına ilişkin yasal düzenleme Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğinde yer alır. Bu düzenlemeler gümrük idaresine Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının korumakla bağlantılı görev ve yetkiler vermektedir.

4458 sayılı Gümrük Kanununa göre, gümrük idaresi, hak sahibinin başvurusu üzerine veya re’sen hareket ederek fikri ve sınai haklar mevzuatına göre korunması gereken haklar ile ilgili olarak hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder nitelikteki eşyanın gümrük işlemlerini durdurmaya/eşyaya el koymaya yetkilidir.

Gönderildiği ülkede geçici bir süre kaldıktan sonra ve bu süre zarfında herhangi bir değişikliğe uğramaksızın Türkiye’ye getirilecek olan eşyanızın gümrük işlemleri “geçici ihracat” olarak adlandırılır.

Geçici İhracat işlemlerinde süre sınırı var mıdır?

Geçici ihracat işlemlerinde süre azami 3 yıldır. Ancak bu sürenin bitiminden önce başvurulmak kaydıyla, ilgili gümrük müdürlüğünce yeteri kadar ek süre verilebilir. Bunun için mücbir sebep veya beklenmeyen hali gösterir belgenin noter veya yurtdışı temsilciliğimizden onaylı Türkçe tercümesinin de dilekçeye eklenmesi gerekir.

Geçici ihracatta hangi durumlarda vergi alınır? Para cezası uygulanır mı?

Ek süre dâhil verilen sürelerden sonra geri getirilen eşya veya taşıtın vergileri serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre tahsil edilir ve usulsüzlük cezası uygulanır. Ancak, 3 yıllık azami süre aşılmaksızın gümrük idaresince verilen sürenin aşılması durumunda vergiler tahsil edilmeksizin yalnızca usulsüzlük cezası uygulanır. 

Geçici ihracat kesin ihracat dönüştürülebilir mi?

Geçici ihraç ettiğiniz eşyanızı kesin ihracata dönüştürmek istemeniz durumunda, kesin ihracata ilişkin gümrük beyannamesi düzenlemeniz ve ihracat rejimine ilişkin tüm işlemlerin yerine getirmeniz gereklidir.

Geçici olarak ihraç edilebilecek eşya türleri nelerdir?

Geçici olarak yurt dışına göndereceğiniz eşya ile ilgili bilgileri, eşyanın türüne göre aşağıda bulabilirsiniz: 

Ticari Nitelikte Olmayan Eşya: 3 yıl içinde değiştirilmeksizin geri getirilmesi gereklidir. Doğal afet, abluka, savaş hali gibi belirli koşullarda bu sürenin uzatılması mümkündür.

Taşıtlar: Geçici çıkış yapan aracınızı üç yıl içerisinde Türkiye’ye geri getirmelisiniz. 

Ancak bu süre içerisinde, yurtdışında ağır hasar görmesi, getirildiği ya da geçtiği ülkelerin adli makamlarınca el konulması, arızalanması, sürücünün tutuklanması veya hastalanması ya da doğal afet, getirildiği veya geçtiği ülkedeki iç karışıklık gibi beklenmeyen haller veya zorunlu sebeplerle Türkiye’ye geri getirilememesi durumunda, süre uzatımı yapılabilir. Süre uzatma talebi ilgili gümrük müdürlüğüne yapılır, süre uzatmaya ilişkin dilekçeye ispat edici belgeler eklenir. Yurtdışındaki milli veya milletlerarası kadrolara atanmış bir devlet memuruysanız ve yurtdışına götürdüğünüz taşıtınızı, kanuni süresinden sonra geri getirmeniz halinde, görev sürenizin üç yıldan fazla olduğuna veya uzatıldığına ilişkin Dışişleri Bakanlığı veya bağlı olduğu kurumdan alınacak belgenin ibraz edilmesi halinde, ilgili gümrük müdürlüğünce gerekli süre değişimi yapılarak, taşıtın Türkiye’ye girmesine izin verilir.

Sinema-televizyon filmleri ve ses bantları

Sinema-televizyon filmleri ile ses bantlarını stüdyo banyo işlemleri veya post-prodüksiyon gibi işlemler için geçici olarak ihraç etmek isteyebilirsiniz. Buna ilişkin başvurunuzu doğrudan gümrük müdürlüklerine yapmalısınız. Gümrük müdürlüğü tarafından onaylanan beyanname hariçte işleme izni hükmündedir. Geri gelen sinema-televizyon filmleri ve ses bantlarının ithalat vergileri, gümrük kıymeti olarak beyan edilen işçilik veya işleme masraflarına eşit bir tutar dikkate alınarak hesaplanır.

Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri kapsamındaki eşya

Yurt dışında üstlenilen inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi işlerle ilgili her türlü makine, teçhizat ve ekipmanın geçici ihracı ile üstlenilen projede kullanılacak inşaat malzemeleri ve işçilerin ihtiyacı olan tüketim maddelerinin geçici ihracatına ilişkin başvurular Ticaret Bakanlığına yapılır. Bu eşyanın yurt dışında kalma süresi azami 3 yıldır, ancak bu süre Ticaret Bakanlığı’nca 3 yılı aşacak şekilde uzatılabilir.

Ticari kiralama kapsamındaki eşya

Ticari kiralama eşyanın kira bedeli karşılığı belirli bir süre kullanılmak üzere geçici olarak Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasıdır. Gerekli belgelerle gümrük idaresine başvurulur. Gümrük idaresinin onayladığı beyanname izin hükmündedir, ayrıca bir belge düzenlenmez.

Süre, 3 yıllık süreyi aşamaz. Ancak bu süre, bitiminden önce başvurulmak kaydıyla, ilgili gümrük müdürlüğünce ticari kiralama sözleşmesinde belirlenen süre kadar uzatılabilir.

Finansal kiralama kapsamındaki eşya

Finansal kiralama yoluyla yapılacak ihracat talepleri, kiracı firma veya kuruluşla yapılan sözleşmenin aslı veya noter tasdikli örneği ile sözleşmenin yeminli tercümanca yapılmış olan Türkçe tercümesi ile birlikte çıkış işlemlerinin yapılacağı gümrük müdürlüğüne yapılır. Gümrük müdürlüğü tarafından onaylanan beyanname izin hükmündedir.  Finansal kiralama yoluyla yapılacak ihracatta süre, azami 3 yıldır. Ancak bu süre, bitiminden önce başvurulmak kaydıyla, ilgili gümrük müdürlüğünce finansal kiralama sözleşmesinde belirlenen süre kadar uzatılır.

Sergi ve fuar eşyası

Yurtdışında düzenlenen sergi ve fuarlarda gösterilmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak çıkarılacak eşya gümrük müdürlüğüne gümrük beyannamesi ile beyan edilerek, gümrük işlemleri tamamlanır.

Serbest dolaşımda olmayan eşyanızı ithalat vergilerinden tam veya kısmen muaf olarak ve ticaret politika önlemlerine tabi tutmaksızın Türkiye Gümrük Bölgesine getirebilmeniz ve Türkiye Gümrük Bölgesinde belli bir süre kullandıktan sonra tekrar ihraç etmeniz mümkündür. Bu işlemler, gümrük mevzuatında “Geçici İthalat Rejimi” olarak adlandırılır.

Geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşya, rejime tabi tutulduğu süre içinde giriş ayniyetine ve tahsis amacına uygun olarak tahsis edildiği yerde kullanılmak zorundadır. Gümrük idarelerinin rejim süresi içerisinde değişik aralıklarla eşyanın tahsis yerinde, tahsis amacına uygun olarak kullanılıp kullanılmadığını denetleme hakkı vardır.

Geçici ithalatla Türkiye’ye getirilen eşya işlem veya işçilik görebilir mi?

Geçici İthalat Rejimi kapsamındaki eşyanın Türkiye’ye getirildikten sonra olağan yıpranma dışında herhangi bir değişikliğe uğramaması, işlem veya işçilik görmemesi gereklidir. Bu eşya,  Türkiye’ye girişteki giriş ayniyetini korumaya yönelik olağan bakım faaliyetleri dışında başka bir işleme tabi tutulamaz. 

Geçici İthalat Rejimi’nde süre kısıtı var mıdr?

Eşyanın geçici ithalat rejimi altında kalma süresi azami 24 aydır. Belli koşullarda özel süreler belirlenebilir.

Geçici ithalat rejiminde süre hesaplanırken eşyanın yurt dışına gönderilebilmesi veya gümrük mevzuatınca istenen belgelerin (uygunluk belgesi, kontrol belgesi, ithal lisansı, izin yazısı, gözetim belgesi, tahlil raporu vb.) alınması için geçen süreler dikkate alınmaz. Eşyanın rejimde kalış süresi, bu belgelerin alınması için yapılan işlemlerin başladığı tarihte durur ve işlemin bitiş tarihinden itibaren süre işlemeye devam eder.

Hangi eşya geçici ithalat rejiminden yararlandırılmaz?

Aşağıda belirtilen eşya, geçici ithalat rejiminden yararlandırılmaz:

  • - Türkiye'ye ithali yasak olan eşya, 
  • - Tüketilebilir nitelikteki eşya, 
  • - Ayniyet tespitinin yapılması mümkün olmayan eşya, 
  • - Ülke ekonomisine zarar verebileceği belirlenen eşya

Geçici ithalatı yapılan eşyanın yeniden ihracı:

Geçici ithalatı yapılan eşyanın ülkeye girişi sırasında hangi yöntemle gümrük beyanı yapılmışsa, aynı şekilde beyan edilerek yeniden ihraç edilir. Gümrük idaresi, eşyanın ülkeden çıkışı sırasında, giriş ayniyetine uygun olup olmadığını kontrol eder.

Geçici İthalat işlemlerinde gümrük beyannamesinden başka hangi belgeler kullanılır?

1. ATA Karnesi ile Beyan

Geçici ithalat işlemlerinizi ATA Karnesi ile yapabilirsiniz. ATA Karnesi; taşıma araçları hariç olmak üzere eşyanın geçici ithali için kullanılan, ayniyet tespitine yarayan ve ithalat vergileri ile ithalatta alınan diğer vergilerin uluslararası alanda geçerli şekilde teminata bağlandığını gösteren, gümrük beyannamesi olarak kabul edilen, uluslararası bir gümrük belgesidir. Geçici ithalatın ATA karnesi kapsamında yapılması halinde, ayrıca başka bir belge ve teminat aranmaksızın işlem yapılır. ATA karnesinin ibrazı, geçici ithalat rejimi için izin talebi olarak; ATA Karnesinin tescili, geçici ithalat rejimine giriş izni olarak kabul edilir.

2. CPD Karnesi ile Beyan

CPD Karnesi (Carnet de Passages en Douane - CPD)  ya da “gümrüklerden geçiş karnesi”, ticari ve kişisel kullanıma mahsus kara taşıtlarının geçici kabulü için kullanılan belgedir. Ulusal ve uluslararası kefil kuruluşlarca verilir. Teminat hükmündedir.CPD Karnesi, Türkiye’ye kayıtlı taşıtların, yabancı gümrüklerden herhangi bir teminat bırakmaksızın geçişini sağlar. Türk gümrük idaresi açısından da, Türkiye’den çıkan taşıtların geri dönüşünün takip edilmesi için kullanılır.

İhraç edildikten sonra geri gelen eşya gümrük vergilerinden muaf olur mu?

İhracatını gerçekleştirdiğiniz eşya, alıcısı tarafından çeşitli sebeplerle kabul edilmeyerek size geri gönderilebilir.

Geri gelen eşyanızı, belirli koşulların gerçekleşmiş olması durumunda, ithalatta alınması gereken vergilerden muaf olarak ithal etmeniz mümkündür:

Öncelikle, eşyanızın Türkiye’den ihracatından itibaren 3 yıllık bir süre içinde geri gelmiş olması gereklidir.

Beklenmeyen hallerin ortaya çıkması veya zorunlu nedenlerin varlığı halinde bu sürenin uzatılması mümkündür. Buradaki 3 yıllık süre hesaplanırken eşyanın Türkiye’den çıkışındaki fiili ihracat tarihi esas alınır. Sürenin aşıldığı hallerde veya süre uzatımı yapıldığı halde eşyanın ilave süre de aşılarak geri getirildiği durumlarda gümrük idaresi tarafından usulsüzlük cezası uygulanacağını hatırlatmak isteriz.

- İkinci koşul olarak, geri gelen eşyanın Türkiye’den çıkarken bulunduğu durum ve niteliğini geri geldiği sırada aynen muhafaza ediyor olması gerekir. Başka bir ifadeyle, eşyanız Türkiye’den çıktığı haliyle geri gelmeli; herhangi bir değişikliğe uğramamış olmalıdır. Geri gelen eşyanın ithal edilmesi için vereceğiniz gümrük beyannamesinde, eşyanın Türkiye’den çıkışı sırasında düzenlenmiş olan ihracat beyannamesine ait bilgileri de vermeniz gereklidir. Böylece, gümrük idaresi iki beyannamedeki bilgileri karşılaştırma ve eşyanın değişip değişmediğini kontrol etme imkanı bulacaktır.

Geri gelen eşyanın ithalatında vergi muafiyeti uygulanması için yerine getirilmesi gereken başka bir koşul daha vardır: Eşyanın ihracatı nedeniyle yararlandığınız hak ve menfaatleri iade ettiğinizi belgelendirmeniz ve gümrük beyannamesi ekinde bu belgelere yer vermeniz gerekir. Geri gelen eşyanın Türkiye’den ihraç edilmiş olması nedeniyle KDV ve ÖTV iadesinden yararlanmış iseniz, gümrük idaresi tarafından KDV ve ÖTV tahsil edilecektir. 

Eşyanın üç yıllık süreyi veya üç yıllık sürenin üzerinde gümrük idaresince uzatılan süre varsa bu süreyi aşarak Türkiye’ye geri getirilmesi halinde ise, gümrük idaresi tarafından usulsüzlük cezası uygulanarak ve gümrük vergileri tahsil edilerek ithalat tamamlanacaktır.

Gümrük müşavirleri, gümrüklerdeki işlemlerinizi yapan temsilcilerinizdir.

Gümrük işlemlerinizi kendiniz yapabileceğiniz gibi, sizi temsilen bir gümrük müşavirinin yapması da mümkündür. Gümrük Kanunu size, tüm gümrük işlemlerinizi sizin adınıza takip etmek üzere bir temsilci seçme hakkı verir.

Gümrüklerde uygulanan kanun, yönetmelik, tebliğ ve genelgeler karmaşık bir kurallar bütünü oluşturduğundan, bu kurallar hakkında yeterli bilgisi olmayan kişilerin gümrük işlemlerini bir temsilcinin yapması kolaylık sağlayacaktır. Gümrük müşavirleri, belirli koşulları sağlayarak bu unvanı almaya hak kazanmış olan meslek mensuplarıdır. Sizin temsilciniz olarak ve kendilerine tanınan kanuni yetkiler çerçevesinde gümrük mevzuatı gereğince yapmanız gereken işlemleri yaparlar.

Gümrük Müşavirliği hakkında bilmeniz gerekenler

Gümrük Kanunu uyarınca ve istisnalar hariç olmak üzere, gümrük idarelerinde sizi temsil edecek olan gümrük müşavirinin Türkiye’de yerleşik olması gereklidir.

Gümrük müşavirinizi seçip temsilciniz olarak belirledikten sonra, kendisi artık sizin adınıza gümrük beyannamesi doldurabilir ve imzalayabilir.

Türkiye genelinde mesleklerini icra eden gümrük müşavirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, ve Mersin Gümrük Müşavirleri Derneklerinin çatısı altında meslek birliklerini kurmuş bulunmaktadır

“Gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım” ifadesi ne anlama gelir?

Dış ticarete konu olan ve gümrüğe sunduğunuz eşyanın, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gereklidir.

“Gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım” ifadesinden, eşyanın, 

• Bir gümrük rejimine tabi tutulması, 

• Bir serbest bölgeye girmesi, 

• Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı,

• İmha edilmesi,

• Gümrüğe terk edilmesi

İşlemlerinden herhangi birisine tabi tutulması anlaşılmalıdır. 

“Gümrük Rejimi” ifadesi ne anlama gelir?

Gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanımlardan birisi olan “gümrük rejimi” ifadesini, eşyanın gümrük idaresinde görebileceği işlemleri belirleyen kurallar seti olarak tarif edebiliriz. 

Gümrük mevzuatı 8 adet gümrük rejimi ve bu rejimlerin işleyiş kurallarını belirler. Gümrük mevzuatında yer alan gümrük rejimleri şunlardır:

• Serbest dolaşıma giriş rejimi

• Transit rejimi

• Gümrük antrepo rejimi

• Dahilde işleme rejimi

• Gümrük kontrolü altında işleme rejimi

• Geçici ithalat rejimi

• Hariçte işleme rejimi

• İhracat rejimi

Görüldüğü gibi dış ticarete konu malların;

• Türkiye’ye kesin olarak veya geçici olarak ithal edilmesi,

• Türkiye’de depolanması,

• Türkiye’den transit geçişi,

• Türkiye’ye getirilip burada işlem veya işçilik gördükten sonra ihraç edilmesi,

• geçici veya kesin olarak Türkiye’den ihraç edilmesi,

• işlem veya işçilik görmek ve daha sonra geri getirilmek üzere yurt dışına gönderilmesi durumlarında uygulanan ve “gümrük rejimleri” olarak adlandırılan farklı gümrük ve dış ticaret kuralları vardır.

Hizmet ihracatı ile ilgili düzenlemeler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılır. Bu düzenlemeler, 3065 sayılı KDV Kanun ve buna dayanılarak yayımlanan tebliğin “İhracat İstisnası” başlığı altında yer alır.

Buna göre, bir hizmetin ihraç edilmiş sayılması ve  KDV’den istisna olabilmesi için; hizmetin yurtdışındaki bir müşteri için yapılması ve hizmetten yurtdışında faydalanılması gerekir.

Hizmetin yurtdışındaki bir müşteri için yapıldığı, yurtdışındaki müşteri adına düzenlenen fatura ve benzeri belge ile ispatlanır. “Hizmetten yurtdışında faydalanılması” derken kastedilen şey, yurtdışındaki müşteri için Türkiye’de yapılan hizmetin, müşterinin yurtdışındaki iş, işlem ve faaliyetleri ile ilgili olması; Türkiye'deki faaliyetleri ile ilgisi bulunmamasıdır.

Türkiye’den serbest bölgelere verilen hizmetler hizmet ihracatı kapsamında değerlendirilmez.

Hizmet ihracatındaki vergi istisnası uygulamasına dair bazı örnekler aşağıda yer almaktadır:

Örnek 1: Türkiye'de mükellef (Z) Mühendislik Ltd. Şti., Ürdün'de bulunan bir firma ile yaptığı anlaşma uyarınca bu firmaya Ürdün'de inşa edilecek bir tekstil fabrikası projesi çizimini yapmış ve buna ait bedeli tahsil etmiştir. Bu hizmet, hizmet ihracatı kapsamında KDV’den istisna olup, (Z) firması, düzenleyeceği faturada KDV hesaplamaz.

Örnek 2: Türkiye'de faaliyette bulunan (A) şirketi, Almanya'da yerleşik bir firma için, bu firmanın Türkiye'den satın aldığı tekstil ürünlerinin temin edilmesinde aracılık etmiş ve komisyon ücreti almıştır. (A) şirketinin, bu komisyonculuk hizmeti, hizmet ihracatı kapsamında KDV’den istisnadır.

Hizmet ihraç ettiğiniz için hak kazandığınız vergi iadesini almak üzere vergi dairenize yapacağınız başvurularda sizden aşağıdaki gibi bazı belgeler istenecektir: 

- Standart iade talep dilekçesi,

- Hizmet faturası veya listesi, 

- Ödeme belgesi (dövizin Türkiye'ye getirildiğini ispatlayan belge, banka dekontu vb.), 

- Hizmet ihracatının beyan edildiği döneme ait indirilecek KDV listesi, 

- Yüklenilen KDV listesi, 

- İadesi Talep Edilen KDV Hesaplama Tablosu

İhracatçı Birlikleri, ihracatçılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak, üyelerinin menfaatlerini korumak ve gelişmelerini sağlamak, üyelerinin sorunlarının çözümüne yardımcı olmak, onları temsil etmek gibi amaçlarla kurulmuş tüzel kişiliklerdir. İhracatçı birlikleri Türkiye İhracat Meclisi çatısı altında toplanmış durumdadırlar. 

İhraç edeceğiniz ürünle ilgili ihracatçı birliğine üye olmanız gereklidir.

İhracatçı birliğine ücret ödemeniz gerekir mi?

İhracatçı birliklerine üye olurken giriş aidatı ve daha sonra yıllık olarak aidat ödemesi yaparsınız. Bunun yanı sıra, düzenleyeceğiniz her bir ihracat beyannamesi için bir nispi aidat ödersiniz. Nispi aidat bedeli, ihraç ettiğiniz ürünün FOB bedelinin en fazla binde birine kadar belirlenen oranda tahsil edilir.

İhracatçı birliğine üye olmadan da ihracat yapabilir misiniz?

Esasen, ihracat yapmak için ihracatçı birliğine üye olmanız gereklidir. Ancak, bazı malların çıkışında ihracatçı birliğine üye olup olmadığınıza bakılmaz. Başka bir ifadeyle, sınırlı da olsa, belirli malların yurt dışına çıkışında ihracatçı birliğine üye olmak zorunluluğu yoktur.

Yurtdışına hediye ya da tanıtım amaçlı gönderdiğiniz eşyanın çıkışında; ülkemizi ziyaret eden turistlerin yanlarında götürdükleri eşyanın çıkışında; bedelsiz ihracat kapsamında yaptığınız ihracatlarda ihracatçı birliğine üye olmanız gerekli değildir.

İthalatta uygulanacak gümrük vergisi oranları ile ödenecek toplu konut fonları, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri ve dış ticaret politikası çerçevesinde İthalat Rejimi Kararı ile belirlenir.

Gümrük vergisi oranları, İthalat Rejimi Kararı’na ekli listelerde, ülkeler ve ülke grupları bazında düzenlenmiş olan ayrı ayrı sütunlarda gösterilir. Bu listeler Ticaret Bakanlığı tarafından her yıl güncellenir ve yılın ilk gününden itibaren geçerli olacak şekilde Resmi Gazete’de yayımlanır.

İthalat Rejimi Kararı’nın ekinde yer alan I, II, III, IV, V ve VI numaralı 6 adet liste ve bu listelerin içerdiği eşya grupları aşağıdaki gibidir:

• I Sayılı Liste; Tarım ürünleri

• II Sayılı Liste; Sanayi ürünleri

• III Sayılı Liste; İşlenmiş tarım ürünleri. (Avrupa Birliği’nin temelini oluşturan Roma Anlaşmasının tarım ürünleri ekinde yer almayan ve bünyesinde temel tarım ürünleri -hububat, şeker, süt ve süt ürünleri- bulunduran; çikolata ve şekerlemeler, çocuk mamaları, bisküvi ve pastacılık ürünleri, makarna, dondurma, hazır gıdalar, margarin, ekmek mayası ve benzeri ürünler),

• IV Sayılı Liste; Balık ve diğer su ürünleri.

• V Sayılı Liste; Gümrük vergisi askıya alınan ürünler.

• VI Sayılı Liste; Sivil Hava Taşıtlarında kullanılmak üzere nihai kullanıma tabi tutulacak eşya.

• V Sayılı Liste (Askıya Alma):Avrupa Birliği, sanayicilerinin üretim maliyetini düşürmek amacıyla, “Askıya Alma Rejimi” çerçevesinde, kendi gümrük bölgesinde üretilmeyen hammadde ve ara mamul niteliğindeki belirli ürünlerin gümrük vergilerini askıya almaktadır. Bu kapsamdaki ürünlerin üçüncü ülkelerden ithalatında gümrük vergisi alınmamakta veya düşük oranda gümrük vergisi tahsil etmektedir. Avrupa Birliği’nde bu çerçevede oluşturulan eşya listesi, ulusal mevzuatımıza İthalat Rejimi Kararına V sayılı liste ile yansıtılmaktadır. 

İthalat Rejimi Kararı’na ekli II sayılı liste kapsamında yer alan maddelerin, aynı zamanda V sayılı listede yer alması durumunda, II ve V sayılı listelerde belirtilen gümrük vergisi oranlarından daha düşük olanı uygulanır.

Gümrük işlemlerinde sıkça kullanılan “mahrece iade” ifadesi, kabaca bir tanımlama ile “bir eşyanın geldiği yere (çıkış ülkesine/ticaretin yapıldığı ülkeye) geri gönderilmesi” demektir. 

Hangi durumlarda eşya mahrecine iade edilebilir?

İthal edilen eşyanın mahrece iadesi ancak aşağıdaki koşullardan herhangi birini taşıması halinde gerçekleştirilebilir;

- Eşyanın gümrüğe sunulmuş ve henüz gümrük rejimi beyanında bulunulmamış olması halinde,

- Antrepo rejimi hükümlerine göre antrepo beyannamesinin tescil edilmiş olması halinde,

- Eşya için bir serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edilmiş; ancak eşyanın henüz serbest dolaşıma girmemiş olması halinde,

- Eşyanın serbest dolaşımda olduğu; ancak, serbest dolaşıma giriş işlemleri yapılmasına karşın geçici depolama yerinden veya antrepodan çekilmediği hallerde,

Bu hallerden hiçbirine uygun olmayan eşyanın geri gönderilmesi ihracat veya yeniden ihracat hükümlerine göre tamamlanır.

Eşyanın mahrece iade edilmesine ilişkin talebin ilgili gümrük idaresine yapılması gereklidir.

Nihai kullanım sistemi, üretimde kullanılacak girdilerin ucuza temin edilmesini sağlayarak üretimin artırılmasına katkıda bulunmak ve yerli sanayinin gelişmesini desteklemek amacıyla geliştirilmiş bir sistemdir.

Nihai kullanım sisteminden yararlandırılan eşyanın ithali sırasında, Türkiye’ye ithal edildikten sonra belirli bir kullanıma tabi tutulması koşuluyla, gümrük vergisi alınmaz veya indirimli bir gümrük vergisi oranı uygulanır.

Nihai kullanımdan yararlanabilecek eşya İthalat Rejimi Kararı ile belirlenir.

Nihai kullanım izni, eşyayı kendileri nihai kullanıma tabi tutacak ithalatçılara veya eşyayı nihai kullanıma tabi tutacak firmalara devretmek suretiyle ithal eden ithalatçılara verilir.

Bu sistemden yararlanmak için, nihai kullanıma tabi olacak eşyayı ithal etmek isteyen kişinin nihai kullanım izni alması gerekir. Nihai kullanım izni başvuruları Tek Pencere Sistemi üzerinden yapılır.

İthalatçının veya nihai kullanıcının gümrük beyannamesinin tescil tarihinden önce eşyanın serbest dolaşıma gireceği yetkili gümrük idaresine yazılı olarak izin başvurusunda bulunması gerekir.

Yazılı izinde eşyanın nihai kullanımı için öngörülen süre ve öngörülen amaç belirtilir. Nihai kullanıcı tarafından “Nihai Kullanım İzin Başvuru Formu” ile ithalatın yapılacağı gümrük idaresine başvuru yapılır. İdarenin yapacağı değerlendirme sonucunda “Nihai Kullanım İzin Belgesi” düzenlenir.

Nihai kullanım kapsamında ithal edilecek eşyanın, öngörülen amaçlar için ve belirlenen sürede kullanılması gereklidir. Ayrıca, ithalatı yapan kişinin bu eşyaya ve eşyanın işlenmesine ilişkin kayıtları tutması zorunludur.

Nihai Kullanıma dair gümrük işlemleri nasıl yapılır?

Gümrük idaresince, eşyadan normalde alınması gereken gümrük vergileri ile nihai kullanımı nedeniyle indirimli gümrük vergisi oranı uygulanarak hesaplanan vergiler arasındaki fark teminata bağlanır.

İzin verilen kişi tarafından eşyanın öngörülen süre dahilinde nihai kullanıma tahsis edildiğinin ve öngörülen amaçlar için kullanıldığının belirlenmesi halinde gümrük idaresince alınan teminat iade edilir.

Nihai kullanım yalnızca gümrük vergisinde tamamen veya kısmen bir indirim sağlar. Gümrük işlemleri sırasında alınan ve gümrük vergisi dışında kalan vergilerde herhangi bir muafiyet ve indirim yapılmaz.

İthal edilecek olan eşyanın;

- Avrupa Birliği’nde serbest dolaşımda olması,

- Diğer tercihli tarife uygulamalarına konu olması,

- Gümrük vergisinden muaf veya indirimli vergi uygulamasına tabi tutulması,

Hallerinde, eşyanın tabi olduğu gümrük vergisinin uygulanabilecek vergi ile aynı olması veya bu vergiden daha düşük olması muhtemeldir. Bu durumdaki eşyanın nihai kullanıma tabi tutulmasına izin verilmez.

Nihai Kullanıma tabi tutulan eşya hakkında:

Nihai kullanım sisteminden yararlanabilecek eşya İthalat Rejimi Kararı’na ekli listelerde yer alan dipnotlarla belirlenir.

Bu listelerde yer alan bazı GTİP’ler, yalnızca eşyanın nihai kullanım kapsamında ithal edilmesi halinde yapılan gümrük beyanlarında kullanılabilir.

Aynı eşya eğer nihai kullanıma tabi tutulmayacaksa gümrük beyanı muadil GTİP’ten yapılmalıdır.

Örneğin: Ham hindistan cevizi yağı nihai kullanıma tabi tutulacaksa 1513.11.10.00.00 GTİP’ten, nihai kullanıma tabi tutulmayacaksa 1513.11.91.00.00 veya 1513.11.99.00.00 GTİP’ten beyan edilmelidir.

Ham hindistan cevizi yağı, nihai kullanımı için belirlenmiş olan 1513.11.10.00.00 GTİP’ten nihai kullanım kapsamında ithal edilerek deterjan (3402.19.00.90.00) ve kalıplanmış sabun (3401.19.00.90.00) üretiminde kullanılacaksa, bu ithalattan gümrük vergisi alınmaz.

Ham hindistan cevizi yağı, nihai kullanım kapsamında ithal edilmez ise 1513.11.91.00.00 ve 1513.11.99.00.00 no’lu GTİP’lerden beyan edilmesi ve bu ithalattan %20 oranında gümrük vergisi alınması gereklidir.

Bazı eşya ise, nihai kullanımla ilgili dipnotta belirtilen kullanım amacına dayanılarak nihai kullanıma tabi tutulur.

Bu GTİP’ler hem nihai kullanıma tabi tutulacak eşya için hem de nihai kullanıma tabi tutulmayan eşya için kullanılabilir. Örneğin: 0801.11.00.00.00 GTİP’te sınıflandırılan kurutulmuş hindistan cevizi 18.06 ve 19.05 tarife pozisyonunda sınıflandırılan ürünlerin üretiminde kullanılmak kaydıyla nihai kullanım prosedüründen yararlanarak ithal edilirse gümrük vergisi alınmaz. Nihai kullanım kapsamında ithal edilmemesi halinde kurutulmuş hindistan cevizinden %30 oranında gümrük vergisi alınır.

Bu eşya için, her iki durumda da aynı GTİP’ten gümrük beyanı yapılır.

Özel fatura gümrük beyannamesi yerine kullanılan bir belgedir.

Türkiye’de ikamet etmeyen yolcular, özel fatura ile KDV ihracat istisnası izin belgesi bulunan firmalardan, döviz karşılığında satın aldıkları eşya için düzenlettikleri Özel Fatura’yı kullanarak gümrük beyanında bulunabilir ve eşyanın yurt dışı edilmesi sırasında gümrük işlemlerini bu belge üzerinden tamamlayabilirler.

 Özel Fatura, malın yurt dışına çıkışı sırasında, özel fatura onaylama yetkisi verilmiş olan gümrük idaresi tarafından onaylanır. Bütün gümrükler Özel Fatura onaylamaya yetkili değildir. 

Özel Fatura kapsamındaki eşyanın bizzat alıcının beraberinde Türkiye’den çıkış yapması zorunlu değildir. Bu nedenle, özel faturanın gümrük idaresinde eşyanın satıcısı tarafından onaylatılması mümkün olduğu gibi, alıcısı tarafından onaylatılması veya hızlı kargo kapsamında taşınması halinde taşıyıcı firma tarafından onaylatılması da mümkündür.

Uluslararası ticarete konu olan eşya için, eşyanın çıkış ülkesinde ihracat gümrük işlemleri, eşyanın varış ülkesinde ithalat gümrük işlemleri yapılır. 

Eşyayı alan ve satan kişilerin yanı sıra, taşıyıcılar da gümrük idaresine bildirimde bulunurlar. 

“Giriş Özet Beyanı” Nedir?

Giriş özet beyan, Türkiye Gümrük Bölgesine giren eşyaya ve bu eşyayı taşıyan taşıt aracına ait genel bilgilerin yer aldığı beyandır. Giriş özet beyan, eşyanın emniyet ve güvenlik yönlerinden risk analizine tabi tutulması amacıyla, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine getirilmesinden önce giriş gümrük idaresine ve elektronik yolla verilir.

Her eşya için özet beyan verilir mi?

Türkiye Gümrük Bölgesinin kara suları veya hava sahasından gümrük bölgesi içinde durmaksızın geçen taşıt araçları ile taşınan eşya hariç olmak üzere, Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya için özet beyan verilmesi gereklidir.

Özet beyanda hangi bilgiler yer alır?

Özet beyanın, Gümrük Yönetmeliğinin 10 no’lu Ek’inde belirtilen bilgileri içermesi gerekir. Özet beyan doldurulurken eşyanın 4 basamaklı tarife pozisyonunun yazılması zorunludur. Eşyanın tarife pozisyonunun yazılması halinde eşya tanımının yazılmasına gerek yoktur. Eşya tanımının yazılması durumunda, Gümrük Yönetmeliğinin 10 no.lu Ek’indeki “Uygun Görülen Tanımlar” listesindeki tanımlara uygun olması gerekir.

Kimler özet beyan verebilir?

Özet beyan, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren veya eşyanın gümrük bölgesine taşıma sorumluluğunu üstlenen kişi (bu sayılan kişiler taşıyıcı tanımına girmektedir) tarafından verilebilir.

Bu kişilerin yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla özet beyan bu kişiler adına hareket eden kişi, eşyayı yetkili gümrük idaresine sunabilen veya eşyanın sunulmasını sağlayan kişi ya da bu sayılan kişilerin temsilcisi tarafından verilebilir.

Bu çerçevede, taşıma şekline göre farklılık arz etmeksizin, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren taşıma aracının kullanıcısı/işleticisi tarafından özet beyan verilebileceği gibi, taşıyıcı dışında taşıyıcının temsilcisi tarafından da verebilir.

Bunun yanında, özet beyan, taşıyıcı dışında üçüncü kişilerce de verilebilir. Bu durumda, özet beyan taşıyıcı adına değil, onun yerine veriliyor demektir.

Özet beyan hangi gümrük idaresine ve nasıl verilir?

Özet beyanın, giriş gümrük idaresine, elektronik olarak verilmesi gereklidir. Giriş gümrük idaresi, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine getirildiği ve risk analizine dayalı giriş kontrolüne tabi tutularak sevk işlemlerinin yapıldığı gümrük idaresidir. Ancak, deniz veya hava taşıtlarının Türkiye Gümrük Bölgesinde birden fazla liman veya havalimanına uğraması halinde, özet beyan, eşyanın boşaltılacağı liman veya hava limanındaki gümrük idaresine verilir. Bu durumda, bir geminin seferi sırasında önce İzmir limanına, daha sonra Mersin limanına uğrayacak ve buralarda eşya boşaltacak olması durumunda, İzmir limanında boşaltılacak eşya için İzmir’deki gümrük idaresine, Mersin limanında boşaltılacak eşya için Mersin’deki gümrük idaresine özet beyan verilecektir. Hava taşıtlarının Türkiye Gümrük Bölgesinde birden fazla havalimanına uğraması halinde de yukarıda belirtilen durum geçerlidir.

Özet beyan verme süreleri nelerdir?

Özet beyan verme sürelerine aşağıda yer verilmektedir.

(1) Deniz taşımacılığında,

a) Konteyner ile taşınan eşya için, uzak limanlarda (Karadeniz ya da Akdeniz üzerindeki limanlar haricindeki limanlar) , hareket limanında eşyanın gemiye yüklenmesinden en az yirmi dört saat önce,

b) Dökme ve ambalaj halindeki eşya için, uzak limanlarda, Türkiye Gümrük Bölgesindeki ilk varış limanına gelmeden en az dört saat önce,

c) Karadeniz ya da Akdeniz üzerindeki yabancı ülke limanları ile Türkiye Gümrük Bölgesindeki limanlar arasında taşınan eşya için ilk varış limanına gelmeden en az iki saat önce,

(2) Hava taşımacılığında,

a) Kısa mesafeli (4 saatten kısa mesafeler) uçuşlarda en geç uçağın havalandığı ana kadar,

b) Uzun mesafeli (4 saatten uzun mesafeler) uçuşlarda, Türkiye Gümrük Bölgesinde ilk  havalimanına inilmesinden en az dört saat önce,

(3) Demiryolu taşımacılığında, giriş gümrük idaresine varılmasından en az iki saat önce,

(4) Karayolu taşımacılığında, Karayolu taşımacılığında, uluslararası sözleşmeler kapsamında başlamış bir transit işlemi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya hariç olmak üzere, özet beyan bilgilerini de içeren transit beyanı taşıtın giriş gümrük idaresine varmasından önce elektronik ortamda giriş gümrük idaresine verilir.

Deniz veya hava taşıtlarının, Türkiye Gümrük Bölgesinde birden fazla liman veya havalimanına uğraması halinde, örneğin yakın limandan gelen geminin ilk önce Mersin’e sonra İzmir’e ve sonra da Derinceye uğrayacak olması halinde, Mersin’e gelmeden iki saat önce hem Mersin, hem İzmir ve hem de Derinceye boşaltılacak eşya için özet beyanların verilmesi gerekmektedir.

Kombine taşımacılıkta, gemide taşındıktan sonra limana inen ve “aktif taşıma aracı” haline gelen kara taşıtındaki eşya için de özet beyan verme süresi, gemi taşımacılığı için belirlenen süredir.

Örneğin, yakın limandan gelen bir gemideki eşya yüklü TIR aracı için özet beyanın ilk varış limanına gelmeden en az iki saat önce verilmesi gereklidir.

Özet beyanın verilip verilmediğinden kim sorumludur?

Türkiye Gümrük Bölgesine getirilecek eşya için verilmesi gereken özet beyanın, öngörülen süre ve koşullara uygun olarak verilmesinden, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine taşıyan aracın kullanıcısı/işleticisi (carrier-taşıyıcı) sorumludur.

Varış Bildirimi Nedir?

Varış bildirimi, denizyolu ve havayolu taşımacılığında, Türkiye Gümrük Bölgesine girilirken kullanılan taşıma aracının işleticisi veya temsilcisi tarafından eşyanın boşaltılacağı gümrük idaresine ulaşıldığında yapılan bir bildirimdir. Bu bildirim, boşaltılacak eşya için düzenlenen özet beyanların tespiti için gereken bilgileri içerir.

Varış bildirimi, eşyayı ve getirildiği taşıma aracını giriş gümrük idaresine tanıtmak amacıyla verilir. Bu nedenle kendisinden önce sunulan giriş özet beyanının tanımlanması için gerekli olan bilgileri içermek zorundadır.

Varış bildirimi, özet beyanın aksine sadece taşıyıcı tarafından verilir.

Deniz ve hava yolu taşımacılığında varış bildirimi sunulması zorunlu iken karayolunda ve demiryolunda bu yükümlülük eşyanın sunulmasıyla yerine getirilir.

Çıkış özet beyan nedir?

Bazı istisnai durumlar dışında, Türkiye Gümrük Bölgesini terk edecek eşya için çıkış gümrük idaresine (ihracat gümrük idaresi değil) Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmeden önce yapılan taşıt aracı ve eşyaya ilişkin genel bilgilerin yer aldığı beyandır.

İhracat beyannamesi düzenlenmesi halinde özet beyan verilmesine gerek yoktur. Ayrıca, ihracat işlemlerinde özet beyanın aranmayacağı durumlar vardır.

Çıkış bildirimi nedir?

Türkiye Gümrük Bölgesini terk ederken kullanılan taşıtın işleticisi veya temsilcisinin, taşıtta taşınan tüm eşyayı kapsayacak şekilde çıkış gümrük idaresine (ihracat gümrük idaresi değil) taşıtın çıkışına ilişkin olarak yaptığı bildirimdir.

Kara sınır kapılarından transit rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesini terk edecek taşıma aracı için çıkış bildiriminde bulunulmaz.

Bu durum dışında, Türkiye Gümrük Bölgesini terk eden tüm taşıma araçları için çıkış bildirimi yapılması gereklidir.

Çıkış bildiriminde, taşınan eşya için daha önce düzenlenmiş olan gümrük beyannamesi, beyanname yerine geçen belge veya özet beyanın tespiti için gerekli bilgiler ile taşımaya ilişkin bilgilerin yer alması gerekir. Dolayısıyla, çıkış bildiriminde Türkiye’den yüklenen eşyaya ilişkin bilgiler yer alacaktır.

Diğer bir deyişle, Odessa’dan gelen ve içinde buradan yüklenen eşya bulunan bir gemiye Türkiye’den de eşya yüklenecek olması halinde çıkış bildiriminde Odessa’dan yüklenen eşyaya ilişkin herhangi bir bilgi olmayacak, sadece Türkiye’den yüklenen eşyaya ilişin bilgi yer alacaktır.

Serbest bölgeler; ticari, mali ve ekonomik alanlarda geçerli olan hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı; sınai ve ticari faaliyetler için ülkenin diğer bölgelerine oranla daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak da ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.

Serbest bölge uygulamaları ülkelere göre farklılık göstermekle birlikte, genel olarak serbest bölgeler çeşitli teşviklerin uygulandığı, genellikle ihracatı artırma amacı taşıyan ve genellikle ülkenin gümrük bölgesinin dışında sayılan bölgelerdir. Dünyadaki farklı uygulamaları nedeniyle serbest bölgeler farklı şekillerde adlandırılmaktadır:

• Serbest bölge (free zone),

• Serbest liman (free port),

• Serbest ekonomik bölge (free economic zone),

• Gümrüksüz bölge (customs free zone),

• Dıs ticaret bölgesi (foreign trade zone)

• Serbest üretim bölgesi (free production zone)

Ülkemizdeki serbest bölgeler, Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihe kadar, gümrük ve dış ticaret kurallarının uygulanması açısından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında, menşe kurallarının uygulanması bakımından ise Türkiye Gümrük Bölgesi içinde sayılmaktadır.

Eşyanın serbest bölgede kalabileceği süre sınırsızdır. Serbest bölgelerin sınırları ile giriş ve çıkış noktaları, aynı zamanda serbest bölgeye giren, burada kalan veya çıkan eşya gümrük idarelerinin gözetimine tabidir.

Serbest bölgelerde depolama, işçilik, işleme veya alım ve satım faaliyetlerinde bulunan kişiler tarafından, gümrük idarelerince kabul edilen forma uygun olarak envanter kayıtları tutulur.

Türkiye’den serbest bölgelere sevk edilen mallar ve serbest bölgelerden Türkiye’ye sevk edilen mallar dış ticaret rejimine tabi tutulur.

Serbest bölgeler ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz. 

Eşyanın serbest dolaşıma girişi sırasında uygulanması öngörülen ticaret politikası önlemleri, eşya serbest bölgeye konulduğunda veya eşyanın geçici bir süre için serbest bölgede kalması sırasında uygulanmaz.

Diğer taraftan, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine girişinde ticaret politikası önlemleri uygulanması gerekiyorsa, bu tür önlemler, serbest dolaşımda olmayan eşyanın serbest bölgeye konulması sırasında uygulanır.

Sınır ticaret merkezleri, gümrük işlemlerinin yürütülmesinde Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi dışında addedilir.

Sınır ticaretine ilişkin gümrük işlemleri Ticaret Bakanlığı’nca belirlenir. Sınır ticareti kapsamındaki işlemler, standart dış ticaret işlemlerinden farklı olarak:

- Genel dış ticaret uygulamalarına göre daha az formalite gerektirir.

- İthalatta gümrük vergisi muafiyeti sağlar.

- Sınır Ticareti Belgesi sahibi esnaf ve tacirler tarafından yapılabilir. 

- İthalat Uygunluk Belgesi ile ithalat yapılır.

- Komşu ülkelerden ithal edilen eşya sınır illerindeki halkın kullanımı için piyasaya arz edilir.

- Türkiye menşeli ya da Türkiye’de üretilen ürünler de komşu ülkelere ihraç edilir.

Böylece, hem sınır illerindeki ticari faaliyetin (iç ticaretin) arttırılması hem de komşu ülkeye yönelik ticaretin (dış ticaretin) canlandırılması suretiyle bölgede ek istihdam sağlanması ve gelirin tabana yayılması amaçlanır.

Sınır ticaretinde geçerli olan bazı istisna ve kısıtlamaları da hatırlatmak istiyoruz:

1. Transit Ticaret ile Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında ithalat ve ihracat işlemleri yapılamaz.

2. Aşağıdaki ürünlerin sınır ticareti kapsamında ticareti yapılamaz

- İhracı ve ithali ilgili mevzuatla yasaklanmış ve ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler.

- Ticaret politikası önlemleri kapsamındaki kota, korunma, damping ve sübvansiyona karşı vergi önlemlerine tabi ürünler.

- Petrol ve petrol ürünleri.

- Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde, Av Malzemesi ve sivil kullanım amaçlı patlayıcı maddeler ile amonyum nitrat ve benzeri içerikli patlayıcı yapımında kullanılabilecek maddeler.

- Canlı hayvan ve hayvansal ürünler ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından insan, bitki ve hayvan sağlığı açısından risk teşkil ettiği belirlenen ürünler.

Gümrük idaresi tarafından yakalanan kaçak mallar ile yasal yollarla Türkiye’ye getirilen, ancak gümrük işlemleri mevzuata uygun şekilde tamamlanmayan mallar “tasfiyelik hale gelen eşya” olarak nitelendirilir.

 Tasfiye nasıl yapılır?

Tasfiye edilecek eşya için öncelikle eşyanın, insan, bitki, hayvan ve çevre sağlığı yönünden ülkeye girişinde bir sakınca bulunup bulunmadığı araştırılır. Bunun sonucuna göre eşyanın nasıl tasfiye edileceği belirlenir. Tasfiye edilecek eşya, aşağıda belirtilen 6 yöntemden birisi kullanılarak tasfiye edilir.

1) İhale yoluyla satış,

2) Yeniden ihraç amaçlı satış,

3) Perakende satış,

4) Kamu kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere tahsis,

5) Özel yol,

6) İmha

Yeniden ihraç amaçlı satış yoluyla tasfiye nasıl yapılır?

İthalatı yasak veya kısıtlamaya tabi olan eşya yeniden ihraç edilmek üzere satılır. Bu satışın şartları şunlardır:

• Perakende satış kararı ya da ihale ilanından önce eşya sahibi tarafından başvurulmalıdır.

• Eşyanın CIF bedelinin %1’i ve eşyanın bulunduğu işletmecinin hizmet karşılığı alacakları ve diğer giderleri ödenmelidir.

• Eşya 30 gün içinde gümrük denetiminde yurtdışına çıkarılmalı veya bir gümrük rejimine tabi tutulmalıdır. 

Eşya yurt dışı edilmez ise yeniden ihraç edilmek üzere ihale yoluyla satışa çıkartılır.

“Tahsis yoluyla tasfiye” ne anlama gelir?

Özelliği itibariyle belirli kamu kurum ve kuruluşlarının kullanabileceği eşyanın ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına veya özel kanunla kurulmuş olan vakıf ve derneklere bedelsiz olarak tahsis edilmesi mümkündür. Eşyanın bu şekilde tasfiye edilmesi “tahsis yoluyla tasfiye” olarak adlandırılır.

 “Özel yolla tasfiye” ne anlama gelir?

Tasfiyeye tabi tutulan her türlü eşya, gümrüklenmiş değerinin %75’i üzerinden kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere satılabilir. Bu konudaki talepler Ticaret Bakanlığı tarafından değerlendirilir. Bu yolla satılan eşya teslim alınmazsa diğer yollarla tasfiye edilir.

Bilgi teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler dış ticaret işlemlerinde de etkisini göstermiş; özel sektörün ve kamu kurumlarının çalışma yöntemleri ve iş süreçleri de bu gelişmelerden etkilenmiş durumdadır.

Dış ticaret işlemlerinde belirli kamu kurumları belirli kontrolleri yapar ve lisans verirler. Bu kontrollerin sonucunu gösteren belgeler ve lisanslar, eşyanın gümrük işlemleri sırasında gümrük idaresi tarafından kontrol edilir.

Tek Pencere sistemi, gümrük işlemleri sırasında sizden istenen bu belgeleri tek noktadan temin etmenizi ve gümrük işlemlerinizi tek noktaya yapacağınız başvuru üzerinden yürütmenizi ve tamamlamanızı sağlayan bir sistemdir.

Tek Pencere Sistemi ile bir yandan kırtasiyeciliğin azaltılması yoluyla ticaretin kolaylaştırılması, bir yandan da ithalat ve ihracat işlemlerinde yapılan kontrollerdeki etkinliğin arttırılması amaçlanmaktadır.

Tek Pencere Sisteminden nasıl faydalanabilirsiniz?

Ticaret Bakanlığı’nca ve diğer ilgili kurumlarca düzenlenen ve gümrük işlemlerinde kullanılan izin, onay ve uygunluk belgelerine ilişkin başvurularınızı E-devlet kapısında yer alan Ticaret Bakanlığı (mülga Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) menüsü altında bulunan Tek Pencere Sistemi hizmetine ilişkin linkten gerçekleştirebilirsiniz.

Tek Pencere Portal Sistemi’nde yer alan e-başvuru uygulamasını kullanarak kendi adınıza başvuru yapacaksanız Gümrük Müdürlükleri’nden yetki almanız gereklidir.

Başvurunuzun sistem üzerinden oluşturulması ile birlikte gerek Ticaret Bakanlığı’nca gerekse ilgili kurumlar tarafından verilen izin, onay ve uygunluk belgeleri verileri de elektronik ortamda Ticaret Bakanlığı’nda (mülga Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) toplanır. Akabinde, Ticaret Bakanlığı sistemi tarafından 23 haneli Belge ID Numarası üretilmekte ve bu numara mükellef ekranlarına ve ilgili kuruma iletilir.

Belge satır numarası ile belge tarihini içeren sistem tarafından üretilen 23 haneli ID numarası ise belge tarihi ve satır numarası ile birlikte gümrük işlemleri sırasında düzenlenen gümrük beyannamesinin 44 no’lu alanında beyan edilmesi gereklidir.

Bu şekilde yapılacak gümrük beyanı esnasında 23 haneli belge ID numarası ile beyanname içeriğindeki bilgilerin uyumlu olup olmadığına dair sistem tarafından yapılan kontrollerin olumlu çıkması halinde gümrük beyannamesi tescil edilir.

İki ülke veya ülke grubu arasında imzalanan ticaret anlaşmaları uyarınca, anlaşmaya taraf ülkelerden biri menşeli olan ürünler, anlaşmanın diğer tarafında yer alan bir ülkeye ithal edilirken indirimli bir gümrük vergisi uygulanır ya da hiç gümrük vergisi alınmaz.

Bu durumda, ithalatçı ülke açısından anlaşmaya taraf olan diğer ülkelerden ithalat yapmak, üçüncü ülkelerden (anlaşmaya taraf olmayan başka ülkelerden) ithalat yapmaktan daha avantajlı hale gelir.

Bu yapı, ticaret anlaşmasının tarafı olan ülkelerin birbirlerinden mal tedarik etmelerini sağlar ve taraflar arasındaki ticareti arttıran bir sonuç doğurur.

Taraf ülkelerin aralarındaki ticarette, tek taraflı veya karşılıklı olarak, “tercihli tarife”, “tercihli rejim” veya “taviz” olarak adlandırılan vergi muafiyeti ve indirimleri uygulanmasını öngören; bu nedenle de başka ülkelerle değil, anlaşmanın tarafları arasında ticaret yapmayı tercih etmelerini sağlayan bu anlaşmalar “tercihli ticaret anlaşmaları”; bu anlaşmaların tarafları arasında yapılan ticaret ise “tercihli ticaret” olarak adlandırılır.

Tercihli ticaret anlaşmalarının en çok görülen şekli “serbest ticaret anlaşmaları”dır.

STA’larda, gümrük birliğinden farklı olarak, taraf ülkeler kendi aralarındaki gümrük vergilerini kaldırır veya bu vergilerde indirim yapar; ancak üçüncü ülkelere karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulamazlar.

Gümrük birliklerinde serbest dolaşım ilkesi geçerliyken serbest ticaret anlaşmalarında menşe kuralları uygulanır.

Tercihli ticaret anlaşmaları ile kurulan tercihli ticaret sisteminden yalnızca anlaşma ile belirlenen menşe kurallarını ve diğer koşulları karşılayan taraf ülkeler menşeli eşya yararlanabilir. 

 Tercihli rejimden nasıl faydalanılır?

Bir tercihli ticaret anlaşmasının tarafı olan iki ülke arasında ticarete konu edilen bir malın, o anlaşma ile oluşturulan tercihli rejimden faydalanması için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir:

1. Eşya tercihli ticaret anlaşması kapsamında olmalıdır.

2. Eşya tercihli ticaret anlaşması ile belirlenen tercihli menşe kurallarını karşılamalı ve menşeli olmalıdır.

3. Eşyanın tercihli ticaret anlaşması hükümleri çerçevesinde menşeli olduğunu gösteren geçerli bir menşe ispat belgesi düzenlenmiş olmalıdır.

4. Eşya, aralarında tercihli ticaret anlaşması olan ithalatçı ve ihracatçı ülke arasında doğrudan nakledilmiş olmalıdır.

Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi nedir?

Tercihli ticaret anlaşmalarında, vergi muafiyeti ve indirimi anlaşmaya taraf ülkeler arsında karşılıklı olarak uygulanabileceği gibi, tek taraflı olarak da uygulanabilir.

Türkiye’nin STA imzaladığı ülkeler ile olan ticareti karşılıklı olarak taviz verilmesi esasına dayalıdır.

Tek taraflı olarak tercihli tarife uygulanması esasına dayalı olan düzenlemelerde ise Türkiye anlaşmaya taraf olan diğer ülkeye veya ülke grubuna vergi muafiyeti veya indirimi tanır; ancak bu ülkeler veya ülke grupları Türkiye’ye herhangi bir taviz tanımazlar. Türkiye açısından bunun tek örneği, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamındaki dış ticaretidir.

GTS’de, gelişmiş ülkeler, gelişme yolundaki (GYÜ) ve en az gelişmiş ülkelere (EAGÜ) uyguladıkları gümrük vergilerini tek taraflı olarak kısmen veya tamamen kaldırırlar.

Türkiye, Avrupa Birliği ile kurduğu Gümrük Birliği uyarınca Avrupa Birliğinin ticaret politikasına uyum sağlama yükümlülüğü kapsamında, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemini, 1 Ocak 2002 tarihi itibarıyla uygulamaya koydu.

GTS kapsamında GYÜ ve EAGÜ ülkelerine tanınan taviz uygulaması sınırlı sayıda eşyayı kapsamaktadır. Başka bir ifadeyle, GYÜ ve EAGÜ’lerden yapılan tüm ithalatta gümrük vergisi muafiyeti veya indirimi yoktur.

Türkiye’nin GTS kapsamındaki tanıdığı vergi muafiyeti veya indiriminden yararlanmak için, GTS kapsamına giren bir ürünün GTS kapsamına giren bir ülke menşeli olduğunu gösteren Form A Menşe Belgesinin ithalat sırasında gümrük idaresine sunulması gerekir.

GTS uygulaması tek taraflı taviz verilmesi esasına dayandığı için, Türkiye’den bu ülkelere yapılacak ihracatta bir vergi indiriminden veya muafiyetinden faydalanılması söz konusu değildir.

Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki gümrük birliği, malların serbest dolaşımı ilkesi üzerinde kuruludur. Türkiye’den Avrupa Birliği üyesi bir ülkeye ihraç edilen gümrük birliği kapsamındaki bir malın, Avrupa Birliği üyesi ülkeye gümrük vergilerinden muaf olarak ithal edilebilmesi için Türkiye’de üretilmiş olması ve Türk menşeli olması gerekli değildir. Aynı şekilde, Avrupa Birliği üyesi bir ülkeden Türkiye’ye ithal edilen gümrük birliği kapsamındaki bir malın, Türkiye’ye gümrük vergilerinden muaf olarak ithal edilebilmesi için, Avrupa Birliği’nde üretilmiş olması ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler menşeli olması gerekli değildir.

Türkiye ile Avrupa Birliği arasında ticarete konu edilen gümrük birliği kapsamındaki bir malın, Gümrük Birliği nedeniyle tanınan gümrük vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için Avrupa Birliği veya Türkiye’de serbest dolaşımda bulunması yeterlidir.

Burada üzerinde durduğumuz “malların serbest dolaşımı”ndan iki durumun anlaşılması gerekir:

Durum: Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ticarete konu olan bir mal tamamen Avrupa Birliği veya Türkiye’de üretilmiş ise serbest dolaşımdadır. Başka bir ifadeyle, bu mal üretilirken yalnızca Türk ve Avrupa Birliği üyesi ülkelerin girdileri kullanılmıştır. Malın bünyesinde Türkiye veya Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışındaki bir ülkenin girdisi yoktur. Bu duruma bir örnek verelim: Türkiye’den Fransa’ya kumaş ihraç edildiğini varsayalım. Bu kumaş Türkiye’de, Türk ipliğinden dokunmuş, Alman boyası ile boyanmış ve üretimi böylece tamamlanmış olsun. Bu örnekte, kumaşın üretiminde kullanılan tüm girdiler gümrük birliği içinden temin edilmiş, üçüncü ülke girdisi kullanılmamıştır. Bu nedenle kumaş Gümrük Birliği’nde serbest dolaşımdadır. Fransa’ya ithal edilirken bu kumaştan gümrük vergisi alınmaz.

Durum: Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ticarete konu olan malın üretiminde Türkiye veya Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışında kalan ülkelerden (üçüncü ülkelerden) ithal edilen girdiler de kullanılmıştır. Malın serbest dolaşıma girebilmesi için bünyesine giren ve üçüncü ülkelerden temin edilen girdilere ait gümrük vergilerinin tahsil edilmesi gereklidir.

Bu duruma bir örnek verelim: Türkiye’den Fransa’ya kumaş ihraç edildiğini varsayalım. Bu kumaş Türkiye’de, gümrük birliği dışında kalan bir ülkeden (Hindistan) temin edilen üçüncü ülke ipliğinden dokunmuş, Alman boyası ile boyanmış ve üretimi böylece tamamlanmış ve kumaşın üretiminde kullanılmış olsun. Bu örnekte, kumaşın gümrük birliği içinde serbest dolaşımda olması için, üçüncü ülke girdisinin (Hint ipliği) gümrük vergilerinin tahsil edilmesi gerekir. Hint ipliğine ait gümrük vergilerinin, ipliğin Hindistan’dan Türkiye’ye ithal edildiği sırada veya kumaşın Türkiye’den Fransa’ya ihraç edildiği sırada tahsil edilmesi mümkündür. Hint ipliği üzerindeki vergiler ipliğin Türkiye’ye ithal edildiği sırada tahsil edilirse, iplik serbest dolaşıma girmiş olacak; bu iplikten Alman boyası ile boyanarak Türkiye’de üretilen kumaş da gümrük birliği içinde serbest dolaşımda olacaktır. Hint ipliği üzerindeki vergiler, ipliğin Türkiye’ye ithal edildiği sırada tahsil edilmez ise, ne iplik hem ne de iplikten Alman boyası ile boyanarak üretilen kumaş gümrük birliği içinde serbest dolaşıma girmemiş olacaktır. İpliğe ait gümrük vergilerinin, kumaşın Fransa’ya ithalatı sırasında tahsil edilmesi halinde, kumaş gümrük birliği içinde “serbest dolaşımdaki eşya” statüsü kazanacaktır.

Bu örnek vesilesiyle önemli bir hatırlatma yapabiliriz: Eşyanın serbest dolaşım statüsü ve eşyanın menşei birbirinden farklı kavramlardır. Bir eşya gümrük vergileri ödenerek Türkiye’de serbest dolaşıma girdiğinde otomatik olarak Türk menşei kazanmaz.

Bir malın serbest dolaşımda olduğu nasıl belgelenir?

Türkiye ile Avrupa Birliği arasında ticarete konu edilen gümrük birliği kapsamındaki bir malın, Avrupa Birliği veya Türkiye’de serbest dolaşımda bulunduğunu ispatlamak üzere ihracatçı ülkenin yetkili makamları tarafından A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenir. Bu belgenin, ithalatçı ülkenin gümrük idaresine sunulması halinde gümrük işlemlerinde Gümrük Birliği uyarınca sağlanan vergi muafiyetinden faydalanılması mümkün olur.

İthalatçı ve ihracatçı arasındaki güven ilişkisinin derecesine, tarafların üstlendikleri risklere bağlı olarak uluslararası ticarette kullanılan farklı ödeme çeşitleri bulunmaktadır. Yaygın olarak kullanılan ödeme şekilleri aşağıdadır:

Peşin Ödeme (Cash Payment / Advance Payment / Prepayment / Cash Before Delivery)

Bu ödeme şeklinde mal sevkiyatı gerçekleşmeden, ithalatçı mal bedelini ihracatçıya öder. İhracatçı herhangi bir risk üstlenmemektedir; sevkiyatın gecikmesi, malların siparişe uygun olmaması gibi riskler dolayısıyla bu ödeme şeklinde tüm risk ithalatçı üzerindedir.

Mal Mukabili Ödeme (Cash Against Goods)

Bu ödeme şeklinde ithalatçı malı teslim aldıktan sonra mal bedelini ihracatçıya öder. İhracatçı malları alıcı adına sevk ettikten sonra, malı temsil eden belgeleri ithalatçıya, ya doğrudan ya da bedelsiz teslim koşuluyla banka aracılığıyla gönderir. İhracatçının en çok risk üstlendiği ödeme şeklidir. 

Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents / Documentary Collections)

İhracatçının ithalatçı ile yaptığı satış sözleşmesine uygun olarak malları sevk etmesinden sonra bunları temsil eden sevk belgelerinin mal bedelinin tahsili karşılığında teslim edilmek üzere banka aracılığı ile ithalatçıya teslimine imkan veren ödeme şeklidir. 

Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit)

İthalatçı ile ihracatçı arasında yapılacak bir anlaşma ile ithal edilecek malların bedellerinin ödenmesinin malların sevkiyatından belli bir süre sonraya bırakılmasıdır. Bu ödeme şeklinde, mal bedelinin belirli bir vadede ödenmesini taahhüt eden ve bu ödemeyi garanti eden bir poliçe/bono bulunmaktadır. 

Kabul Kredili Akreditif: Uluslararası kurallara ve mevzuata göre açılan akreditiflerde sevk belgelerinin, bu belgelerle birlikte sunulan poliçenin ithalatçının bankası veya muhabir bankaca kabulünü takiben serbest bırakılarak bedellerinin poliçe vadesinde ödenmesine imkan veren bir ödeme şeklidir.

Kabul Kredili Vesaik Mukabili: Bankanın sevk belgelerini bu belgelerle ekli poliçenin ithalatçı tarafından kabulünü takiben ithalatçıya teslim etmesinden sonra poliçe vadesinde mal bedelinin ihracatçıya ödendiği bir ödeme şeklidir.

Kabul Kredili Mal Mukabili: İhraç edilen malın bedelinin malın ithalatçı tarafından teslim alınmasından ve poliçeyi kabul etmesinden sonra poliçe vadesinde ödemenin gerçekleştiği bir ödeme şeklidir.

Akreditifli Ödeme (Letter of Credit)

Akredifli ödeme yöntemi, ithalatçının verdiği talimat doğrultusunda, ithalatçının çalıştığı bankanın belirli bir meblağa kadar ve belirli bir vade için istenilen koşulların yerine getirilmesi ve ihracatçı tarafından ihraç edilen malların ihracına ilişkin belgelerin ibrazı karşılığında ihracatçıya ödeme yapılacağını taahhüt edilmesini içerir. İthalatçı ve ihracatçı bir bankanın mali güvencesi altında olduklarından akreditifli ödeme şekli hem ithalatçı hem ihracatçı açısından avantaj sağlamaktadır.

Banka Ödeme Yükümlülüğü- Bank Payment Obligation (BPO)

Banka Ödeme Yükümlülüğü, ihracatçı ve ithalatçı arasında gerçekleşecek olan alışverişe ait sadece elektronik ortamda sunulan verilerin başarılı bir biçimde eşleşmesi şartı ile bir yükümlü bankanın (alıcının bankası) bir lehtar bankaya (satıcının bankası) verdiği geri dönülemez ve bağımsız bir ödeme taahhüdüdür. Akreditif ile mal mukabili yöntemlerini birleştiren yeni bir ödeme yöntemidir. 

Uluslararası ticarette malların tesliminin nerede yapılacağı, masrafların kim tarafından karşılanacağı ya da nasıl paylaşılacağı, sigorta ve taşıma sözleşmelerinin yapılıp yapılmayacağı gibi hususların kısaca alıcı ve satıcının yükümlülüklerinin net olarak belirlenmesi önemlidir. 

Bu konuda faydalı yardımcı kaynaklardan biri, Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan INCOTERMS (International Commercial Terms - Uluslararası Ticari Terimler)’tür. INCOTERMS alıcı-satıcı arasındaki sözleşmelerde kullanılan, alıcı ve satıcının sorumluluklarını gösteren uluslararası kabul görmüş kurallar bütünüdür.

ICC tarafından en son INCOTERMS 2010 yayımlanmıştır. Buna göre, uluslararası ticarette 11 teslim şekli bulunmakta olup bunlar iki sınıfa ayrılmaktadır.

- Tüm taşıma türlerini kapsayan kurallar: EXW, FCA, CPT, CIP, DAT, DAP, DDP

- Deniz ve içsu taşımalarına özgü kurallar: FAS,  FOB, CFR, CIF

EXW: İŞYERİNDE TESLİM / EX WORKS

Bu teslim şeklinde satıcı malları, kendi yerinde veya ismen belirlenmiş başkaca bir yerde (fabrika, depo, işyeri gibi) alıcının tasarrufuna bırakarak teslim eder. Satıcının malları herhangi bir taşıma aracına yükleme zorunluluğu bulunmamaktadır. Malların teslim anından itibaren malla ilgili bütün masraf ve risk alıcı tarafından karşılanır. Bu teslim şeklinde, satıcı açısından asgari yükümlülük bulunmaktadır. 

FCA: TAŞIYICIYA MASRAFSIZ / FREE CARRIER

Bu teslim şeklinde satıcı malları, satıcının işyerinde veya belirlenen başka bir yerde, alıcı tarafından tayin edilen taşıyıcıya veya başka bir kişiye teslim eder. Bu teslim şeklinde satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracat gümrük işlemlerini tamamlamalıdır. Teslim anından itibaren malla ilgili tüm masraf ve riskler alıcıya geçer. 

FAS: GEMİ DOĞRULTUSUNDA MASRAFSIZ / FREE ALONGSIDE SHİP

Bu teslim şeklinde satıcı malları belirlenen yükleme limanında, alıcı tarafından seçilen geminin doğrultusunda (örneğin bir rıhtımda veya bir mavnada) bırakarak teslim eder. Mallar gemi rıhtımında ise, yükleme yerine getirerek; gemi açıkta demirli ise mavnalarla geminin yanına kadar götürülerek teslim edilir. Mallara ilişkin hasar ve masraflar, mallar gemi doğrultusunda bırakıldığı zaman alıcıya geçer ve alıcı bu andan itibaren bütün masraflara katlanır. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.

FOB: GEMİDE MASRAFSIZ / FREE ON BOARD

Ülkemizde en çok kullanılan bu teslim şeklinde; satıcı malları belirlenen yükleme limanında, alıcı tarafından seçilen gemide veya belirlenen şekilde ulaştırılan malları temin ederek teslim eder. Mallara ilişkin hasar ve masraflar mallar gemide bulunduğunda alıcıya geçer, alıcı bu andan itibaren bütün masraflara katlanır. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.

CFR: MASRAFLAR VE NAVLUN / COST AND FREIGH

Bu teslim şeklinde satıcı malları gemide teslim eder veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik eder. Mallara ilişkin hasar ve masraflar mallar gemide bulunduğunda alıcıya geçer. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar. Satıcı, malların belirlenen varma limanına getirilmesi için taşıma sözleşmesi yapar ve masraflar ile navlunu öder. 

CIF: MASRAFLAR, SİGORTA VE NAVLUN / COST, INSURANCE AND FREIGHT

Bu teslim şeklinde satıcı malları gemide teslim eder veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik eder. Mallara ilişkin hasar ve masraflar mallar gemide bulunduğunda alıcıya geçer. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar. Satıcı, malların belirlenen varma limanına getirilmesi için taşıma sözleşmesi yapar ve masraflar ile navlunu öder. Satıcı ayrıca alıcının yolculuk sırasında mallara ilişkin ziya ve hasar riskine karşılık bir sigorta sözleşmesi yapar. 

CPT: TAŞIMA ÖDENMİŞ OLARAK / CARRIAGE PAID TO

Bu teslim şeklinde satıcı malları bizzat kendisinin seçtiği ve anlaşma yaptığı taşıyıcıya, malların, ihracı ile ilgili gümrük işlemleri yapılmış, belirtilen varış yerine gönderilmesi için gereken taşıma sözleşmesi yapılmış ve taşıma masrafları ödenmiş olarak teslim eder. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.

CIP: TAŞIMA VE SİGORTA ÖDENMİŞ OLARAK / CARRIAGE AND INSURED PAID TO

Bu teslim şeklinde satıcı malları kendisinin seçtiği bir taşıyıcı veya diğer bir kişiye belirlenen yerde teslim eder ve satıcı, malların belirtilen varış noktasına getirilmesi için gereken taşıma sözleşmesini yapar ve taşıma masraflarını öder. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar. Satıcı, malların belirlenen varma limanına getirilmesi için taşıma sözleşmesi yapar ve masraflar ile navlunu öder. Satıcı ayrıca alıcının yolculuk sırasında mallara ilişkin ziya ve hasar riskine karşılık bir sigorta sözleşmesi yapar. 

DAT: TERMİNALDE TESLİM / DELIVERED AT TERMINAL

Bu teslim şeklinde, satıcı malları belirlenen varma yerinde veya limanında belirlenen terminalde gelen taşıma aracından boşaltılmış bir şekilde alıcının tasarrufuna bırakarak malları teslim eder. Terminal terimi, rıhtım, depo, konteyner sahası veya yol, demiryolu veya hava kargo istasyonu gibi üstü açık veya kapalı olabilecek herhangi bir yeri kapsar. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar. Satıcı, malların belirlenen varma limanına getirilmesi için taşıma sözleşmesi yapar ve masraflar ile navlunu öder. Satıcı ayrıca malların belirlenen varma yerine veya limanına getirilmesi ve taşıma aracından boşaltılmasına ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir.

DAP: BELİRLENEN YERDE TESLİM / DELIVERED AT PLACE

Bu teslim şeklinde, satıcı malları belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracından boşaltmadan alıcının tasarrufuna bırakarak teslim eder. Satıcı malların varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir. Satıcı, hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar. Satıcı, masrafları kendisine ait olmak üzere, malların belirlenen teslim yerine, eğer varsa kararlaştırılan noktaya kadar taşınması için taşıma sözleşmesi yapar. Satıcı malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir.

DDP: GÜMRÜK VERGİLERİ ÖDENMİŞ OLARAK / DELIVERED DUTY PAID

Bu teslim şeklinde, satıcı malları ithalat için gümrüklenmiş olarak ve belirlenen varma yerinde taşıma aracında boşaltılmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakarak teslim eder. Satıcı, malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masrafları üstlenir, malların sadece ihracı değil ithali için de gümrükleme işlemlerini yapmakla, ihracat, ithalat için gerekli her türlü harcı ödemekle ve tüm gümrük formalitelerini yerine getirmekle yükümlüdür. Satıcı için azami yükümlülük söz konusudur.

Yükümlü Kayıt ve Takip Sistemi (YKTS) gümrük işlemlerini elektronik olarak yapmak isteyen şahısların, şirketlerin veya onların temsilcilerinin adres, unvan, iletişim bilgileri ve buna benzer diğer bilgilerinin kaydedildiği bir sistemdir.

YKTS sisteminde onaylı kaydı olmayanların BİLGE sistemini kullanarak gümrük beyannamesi doldurması mümkün değildir.

Yükümlü Kayıt ve Takip Sistemini nasıl kullanabilirsiniz?

YKTS sistemine herhangi bir gümrük müdürlüğünden alacağınız yetki ile giriş yapabilirsiniz. Siz veya temsilciniz, BİLGE sistemine giriş yapmak için kullandığınız kullanıcı kodunuzu ve şifrenizi kullanarak YKTS sistemine giriş yapabilir ve istenilen bilgileri doldurarak elektronik imza ile imzalayarak sisteme kaydedebilirsiniz.

YKTS sistemine yaptığınız kaydın onaylanması için herhangi bir gümrük müdürlüğüne başvurabilirsiniz.